poniedziałek, 21 czerwca 2010

Historia alpinizmu

Napisałem trochę na temat historii alpininimu. Nie jest to jakaś rozległa i wyczerpująca praca na ten temat, tylko taki malutki wstęp do pracy magisterskiej. Dobór prezentowanych tu wejść na szczyty ma niekiedy charakter przypadkowy. Nie mówię o wszystkich ważnych w historii wejściach na szczyty. Wybrałem, te, które mi się podobały. Żeby czytelnik miał choć trochę orientacji w zagadnieniu historii wypraw wysokogórskich. Pisząc to opierałem się na "Wielkiej encyklopedii gór i alpinizmu" pod redakcją Małgorzaty i Jana Kiełkowskich.







D)Historia alpinizmu:









Obszary górskie pozostawały najdłużej dziewicze. Człowiekowi było ciężko chodzić po górach, bo góry to teren trudny. Na pewno łatwiej jest podróżować przez obszar nizinny. Góry stawiają człowiekowi opór.

Dawni ludzie bali się gór. Myśleli o nich, jako o miejscu nadprzyrodzonym, zamieszkałym przez tajemne moce. Trudności techniczne i respekt przed górami spowodował, że obszary te zostały poznane najpóźniej. Pierwszymi osobami, które pojawiły się w górach byli: badacze, ludzie lubiący przygody i osadnicy. „Wielka encyklopedia gór i alpinizmu” dzieli historię zdobywania przez człowieka terenów górskich na pięć okresów.

„Rejony wysokogórskie najdłużej pozostawały niezbadanym obszarem kuli ziemskiej , w wyobrażeniach ludzi dawnych wieków, góry były miejscem nieprzystępnym i dającym trwogę, a wejście do nich strzegły potwory i smoki. Każda wyprawa w głąb gór wiązała się z dużym niebezpieczeństwem i podejmowali się jej najczęściej dążący do poznania badacze, żądni przygód awanturnicy oraz zdeterminowani osadnicy. Ich dziełem było stopniowe udostępnienie i zasiedlenie dolin oraz zdobycie szczytów i grani. Dzieje podboju gór, które stanowią podstawową część historii alpinizmu, można podzielić na pięć okresów:..”str22

Prealpinizm trwał do czasu pierwszego wejścia na szczyt Mont Blanc w roku 1786. W okresie tym człowiek odnajdował drogi, które pozwalały mu podróżować przez łańcuchy górskie. Miały miejsce pierwsze wejścia na szczyty.

Nie jest moim celem mówienie o wszystkich historycznych przypadkach zdobywania gór. Myślę, że dobrze jest postawić pytanie: Kto pierwotnie zdobywał góry? Do jakich grup społecznych należeli pierwsi zdobywcy gór? Czytając hasło „Historia alpinizmu” w encyklopedii Kiełkowskich doszedłem do wniosku, że pierwotnie w górach pojawiali się: wojskowi( na przykład wojska mongolskie), podróżnicy szukający dróg przez łańcuchy górskie( na przykład Marco Polo), władcy( Król Aragoni Pedro III, który w roku 1276 samotnie wszedł na Canigou (2785 metrów) w Pirenejach), artyści ( Dante Alighieri, Goethe, Francesco Petrarka), Aztecy i Inkowie, naukowcy, zakonnicy i duchowni (na przykład Jezuici), studenci, osadnicy.

5000 lat przed naszą erą ludzie brązu dotarli do wysokości 3200 metrów na szczycie o nazwie Similaun w Alpach Wschodnich i zdobyli wierzchołek Riffelhornu (2927 metrów) w Alpach. Z roku 1619 p.n.e. pochodzi najwcześniejszy przekaz zapisany w „Biblii” o wejściu na wysoką górę. Wtedy Mojżesz zdobył górę Synaj ( obecna nazwa to Dżabel Musa, 2285 metrów).

Dowódcy, którzy chcieli podbijać inne państwa musieli pokonywać wraz ze swoimi armiami trudności terenu, takie jak pasma górskie. Góry są trochę jak forteca. Zdarzało się, że góry dawały schronienie żołnierzom. Pamiętam początkową fazę Powstania Spartakusa w starożytnym Rzymie, kiedy oddziały niewolników stacjonowały w rejonie wulkanu Wezuwiusza. „Spartakus był gladiatorem oraz przywódca największego powstania niewolników starożytnym świecie. Pochodził z Tracji i służył w rzymskiej armii, dopóki z niej nie zbiegł i jako niewolnik nie został sprzedany do szkoły gladiatorów w Kapui. W 73 r. p.n.e. uciekł z niewoli i z grupą innych zbiegłych niewolników założył obóz pod Wezuwiuszem”str198 („Europa” Norman Davies strona 198). N. Davies, Europa, przeł. Elżbieta Tabakowska, Kraków 1998.

W roku 1218 wojska mongolskie pod dowództwem księcia Dżuczi przeszły przez pasmo Tien – Szan, do kotliny Fergenskiej. 1219 wojska mongolskie pod tym samym dowódcą przeszły Pamir. W roku 1272 Marco Polo i towarzysze przemierzyli Pamir, idąc do Chin. Pod koniec XIII wieku Chan Kublaj przeprowadził wojska mongolskie przez Kunlun, Tien- Szan i Himalaje.

Zdarzało się, że artyści szukali natchnienie w krajobrazach górskich. Często, to właśnie oni byli organizatorami wypraw górskich.

W 1311 Dantego Aligheri wszedł na Monte Faterona (1654metry) w Appeninach. W 1336 Francesco Petrarka zdobył Mont Ventoux (1912 metrów) w Alpach Francuskich.

W 1358 Bonifacio Rofario d’Astin zdobył pierwszy alpejski trzytysięcznik Rocella Melone (3537 metrów). W 1398 dowódca mongolski Timur z armią przemierzył Hindukusz.

Duże znaczenie dla okrycia szczytów Andów miały wyprawy Indian zamieszkujących Amerykę Południową.

W 1448 Aztekowie weszli na Popocatepell (5452metryw). Około 1500 roku Inkowie zdobyli Llullaillaco (6739 metrów), Licancabur (5930 metrów), Tortas (6332metryw) i inne szczyty w Andach.

W 1511 Leonardo Da Vinci wszedł na Monte Bo (2566metrów) w masywie Monte Rosy w Alpach.

W 1533 Mirza Haidar przekroczył z armią Karakorum Pass(5570 metrów) i Saser La(5395 metrów) w paśmie Karakorum.

Ważną rolę w eksploracji terenów górskich odegrali Jezuici. Oni prowadzili działalność misyjną na terenie Ameryki Południowej i Azji. Przemierzali góry. Docierali do dziewiczych obszarów zamieszkałych przez rdzennych mieszkańców. Bronili ich przed wyzyskiem i niewolnictwem. Myślę, że zagadnienie to jest dobrze pokazane w filmie Rolanda Joffe z roku 1986 roku pod tytułem „Misja”. Na początku filmu główny bohater-Jezuita wspina się w górach, wzdłuż wodospadu i dociera do wioski Indian Guarani.

1603 Jezuita Beneto de Goes przekroczył Hindukusz i zwiedził Pamir. W 1624 Jezuici przeszli przez Himalaje do Tybetu.

1754 było wejście dwóch islandzkich studentów na Heklę (1447 metrów) w Islandii. W roku 1761 było pierwsze odnotowano wejście na Krywań (2495metrów) w Tatrach Wysokich. W 1762 chłopi z Bockensteinu weszli na Ankogel (3263 metry). W 1784 Jean –Marie Couffet i Francois Guidet weszli na Done du Gouter ( 4303 metry), w Masywie Mont Blanc.

Nie podałem wszystkich najwybitniejszych historycznych wejść na szczyty górskie. Wybrałem kilka, które wydały mi się atrakcyjne do przedstawienia, jako reprezentatywne, dla tych grup społecznych, które wymieniłem. Myślę, że oprócz tych znanych historycznie wejść, były też takie, o których nikt nie wiedział.

W roku 1786 miało miejsce pierwsze udokumentowane zdobycie szczytu Mont Blanc(4807metrów). Od tego czasu zaczął się Okres Wczesnego Alpinizmu. W tym okresie rozpoczęto zdobywaniu trudnych szczytów, ale szukając najprostszych dróg. Zdobywano głównie szczyty w Alpach. Ludzie w górach często korzystali z usług przewodników (alpinizm przewodnikowy). Ulepszono techniki alpinistyczne. Powstaje ideologia związana z alpinizmem. Wyprawy górskie poza Europą były realizowane głównie przez ludzi nauki. W latach 1857-69 powstały organizacje związane z alpinizmem.

W roku 1786 Jacques Balmut i Michel Gabriel Paccard z towarzyszami weszli na Mont Blanc i ta data jest uważana za początek epoki alpinizmu. W roku 1793 Robert Townson zdobył Łomnicę w Tatrach Wysokich. W 1800 Ksiądz Horrsach z Dolach, bracia Martin i Sepp Klotzowie z towarzyszami zdobyli po raz pierwszy najwyższy szczyt wysokich Taurów Gross Glockner (3798metrów). 1802 została zdobyta Mont Perdu (3555metrów) w Pirenejach a Stanisław Staszic wszedł na Kołowy Szczyt w Tatrach. W 1812 zdobyto Finsteraarhorn w Alpach (4274metry). W latach 1817-21 Aleksander Gerard wszedł w Himalajach na kilka pięciotysięczników. W 1820 Joseph Naus zdobył Zugspitze (2963 metry) w Alpach. W roku 1834 Johan Still zdobył Gerlach(2665 metrów) w Tatrach a w 1842 roku John Ball i Wilchelm Richter zdobyli Lodowy Szczyt (2630 metrów) też w Tatrach oraz został zdobyty przez Alberta de Franquille ) i Platona de Czychaczewa z przewodnikami Pico Aneto(3404metry) w Pirenejach. W latach 1848-50 Joseph Dalton Hocker przeszedł kilka przełęczy w Himalajach, Nepalu i Sikkimu. W roku 1858 został zdobyty szczyt Eiger w Alpach. Pierwszego wejścia dokonał Charles Berington z przewodnikami Christianem Almerem i Peterem Bohrnem.

Trzecim okresem jest Okres alpinizmu klasycznego trwający od 1864 roku do końca XIX stulecia.

Alpinizm rozwijał się szybko.

Wspinano się w Alpach (szczególnie w wapiennych pasmach Alp Wschodnich) i innych górach europejskich. Zaczęto poznawać Kaukaz, Andy, Kordyliery i Góry Nowej Zelandii. Mało było wypraw w góry azjatyckie. Rezygnowano z pomocy przewodnika. W Alpach zdobywano niezdobyte dotąd szczyty. Popularna była wspinaczka w bliskości lodowców. W tym czasie zdobyto większość trudnych szczytów alpejskich.

„Szybki rozwój alpinizmu zwłaszcza w Dolomitach i innych wapiennych pasmach Alp wschodnich, a także w pozostałych górach Europy. W Alpach lodowcowych śmiałe ataki na niezdobyte flanki. Stopniowy rozwój alpinizmu bezprzewodnikowego. Do końca tego okresu zdobyto większość wybitniejszych szczytów Alp. Początki eksploracji alpinistycznej Kaukazu, Andów, Kordylierów i gór Nowej Zelandii. Góry Centralnej Azji w dalszym ciągu mało poznane”str25.

W roku 1865 Edward Whymper z innymi wspinaczami wszedł po raz pierwszy na słynny Matterhorn (Góra o kształcie piramidalnym. Duża ekspozycja podczas wejścia. 4477metrów). W tym samym roku W.H. Johnson z zdobył szczyty E57, E58 i E61 w Kunlunie w Azji. W roku 1867 Bronisław Gustawicz dokonał pierwszego wejścia na Świnicę (2301metrów) w Tatrach. W roku 1868 główny wierzchołek Kazbeku (5047metrów) w Kaukazie zdobyli Douglas Wiliam Freshfield, Adolphus Warburton Moor, Comys C. Tucker. Fredereck Gardiner , F. Crowford Grove, Horace Walker oraz przewodnicy zdobyli Elbrus w Kaukazie(5642metryw). W 1876 został osiągnięty Mnich w Tatrach przez Jana i Gwalberta Pawlikowskich z przewodnikami. W 1880 Edward Whymper z przewodnikami osiągnął Cimborazo(6310metrów) w Andach. W 1883 Wiliam Woodman po raz pierwszy historii pojechał w Himalaje wyłącznie w celach wspinaczkowych. W roku 1897 Matthias Zurbriggen wszedł na najwyższy szczyt Andów Aconcaquę (6959metrów).

Okres Nowoczesnego Alpinizmu to pierwsza połowa wieku XX. Zakończył się z chwilą osiągnięcia ostatniego szczytu ośmiotysięcznego (Shisha Pangma w 1964 rok). Popularna była wtedy wspinaczka lodowa w Alpach. Wspinano się w skale w Alpach Zachodnich. Były bardzo trudne przejścia w Dolomitach. Dużo organizowano wypraw w Andy, Kordyliery, góry polarne i góry Azji Centralnej.

„Okres nowoczesnego alpinizmu: W pierwszej połowie XX wieku, do zdobycia ostatniego ośmiotysięcznika w 1964 roku. Wielkie drogi lodowe i skalne w Alpach Zachodnich, ekstremalne, techniczne przejścia w Dolomitach, eksploracja alpinistycznych Andów i Kordylierów, gór polarnych i gór Centralnej Azji (alpinizm wysokościowy), ukoronowana zdobyciem wszystkich ośmiotysięczników” str27.

W roku 1910 zdobyto Zamarłą Turnię w Tatrach (2179metrów). Droga była poprowadzona przez ścianę południową. W 1922 osiągnięto najwyższy szczyt Afrykańskiego Atlasu Tukbal (4165 metrów). Pierwszego wejścia dokonał Henry de Segonzai z innymi wspinaczami. Od roku 1922 trwały próby zdobycia najwyższej góry świata. W 1928 Eugen Allwein, Erwin Schneider i Karl Wien zdobyli Pik Lenina (7134 metry) w Pamirze. W 1933 Jewgienij Michajłowicz Abałakow zdobył po raz pierwszy Pik Komunizma(7495 metrów) w Pamirze. W 1934 Hans Ertl i A. Hochte stanęli na dziewiczym wierzchołku Sia Kangri w Karakorum (7422metry). W 1936 został zdobyty Nanda Devi (7816metrów) w Himalajach(Noel Eward Odell, Harold Wiliam Tilman). W 1950 osiągnięto Tirich Mir (7706metrów) w Hindukuszu. Maurice Herzog i Louis Lachenal osiągnęli dziewiczą dotąd Annapurnę 8091 metrów w Himalajach. I to było pierwsze wejście na szczyt ośmiotysięczny. W ciągu najbliższych czternastu lat człowiek pokonał wszystkie szczyty ośmiotysięczne. W 1953 Edmundowi Percivalowi Hillary’emu i Tenzing’owi Norgey’owi udało się stanąć na najwyższym szczycie świata. W tym samym roku na Nanga Parbat wszedł Herman Buhl. W 1954 Achille Compagnonii i Lino Lacedalli osiągnęli po raz pierwszy w historii K2 w Karakorum, Sepp Jochler, Herbert Tichy i Pasang Dawa Lama weszli na Cho Oyu. W 1955 Jean Conzy i Lionel Terray osiągnęli Makalu oraz Georg Band i Joe Brown weszli na Kangczenjungę. W 1956 było pierwsze wejścia na Pik Pobiedy (7439 metrów) w Tien-Szanie, Toshio Imaniski i Gyalzen Norbu stanęli na Manaslu w Himalajach, Fritz luchsingre i Ernst Reich zdobyli Lhotse, Sepp Larch, Fritz Moverec i Hans Willenpart osiągnęli Gasherbrum II. W 1957 Broad Peak zdobyli po raz pierwszy Herman Buhl, Kurt Diemberger, Marcus Schmuck i Fritz Wintersteller. W 1958 na Gasherbrum I weszli Adrew J. Kauffman i Peter K. Schoening (chyba ten co potem brał udział w wyprawie na Everest w roku 1996). Rakaposchi (7788 metrów) w Karakorum zdobyli Michael Banks i Tom Patey. W roku 1960 alpiniści weszli na Noszak(7492 metry) w Hindukuszu, Kurt Diemberger, Peter Diener, Nawang Dorje, Nyima Dorje, Ernst Forrel i Abin Schielbert weszli na Dhaulagiri. W roku 1964 zdobyto ostatni dziewiczy dotąd szczyt ośmiotysięczny o nazwie Shisha Panga. Dokonali tego Chińczycy.

Ostatnim okresem historii alpinizmu jest okres alpinizmu współczesnego. Zaczął się w roku 1965 po zdobyciu ostatniego szczytu ośmiotysięcznego. W tym okresie dokonuje się przejść na największych i najtrudniejszych ścianach świata. Prowadzi się też wiele dróg hakowych i klasycznych na najpopularniejszych ścianach. W roku 1966 została zdobyta najwyższa góra Antarktydy Mount Vinson. W roku 1971 Polacy zdobyli dziewiczy wierzchołek Kunjang Chhisha w Karakorum.



Byłem dzisiaj w przychodni przy ulicy Pilczyckiej. Dostałem skierowanie do Poradni Chirurgii Szczękowo-Twarzowej od lekarza pierwszego kontaktu. Założyłem sobie kartę pacjenta w Poradni Chirurgii Szczękowo-Twarzowej w szpitalu przy ulicy Borowskiej. Przyjęli mnie dzisiaj ( Nie muszę czekać trzech miesięcy na wizytę). Mam przyjść w środę o godzinie 9:00. Wtedy będzie komisja chirurgiczno-ortopedyczna. Mam przynieść zdjęcia wady zgryzu, modele i inne materiały związane z moją chorobą. I oni zadecydują: czy będą mi operacyjnie prostować wadę zgryzu, czy nie? i kiedy to nastąpi? (termin zabiegu). Nie wiem czy robić tą operację we Wrocławiu w Klinice Chirurgii Szczękowo-Twarzowej, w szpitalu przy ulicy Borowskiej, czy robić ją na Oddziale Chirurgii Szczękowo-Twarzowej w szpitalu Wojskowym przy ulicy Weigla, czy, może gdzie indziej. Gdzie są dobre ośrodki przeprowadzające operację osteotomii żuchwy? Oto jest dobre pytanie, dla mnie, na które muszę sobię odpowiedzieć. Od czasu jak noszę szynę dolną i wykonuję ćwiczenia szerokiego wymawiania samogłosek mam poprawę słyszenia. Ale zaczynają mnie boleć zęby, które mnie dawniej nie bolały. Nadal nędznie się czuję ze stawem skroniowo-żuchwowym. Byłem dzisiaj biegać i dobrze mi się biegało.

Dziękuję.



Marcin

Marcin (20:42)

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz